Z przeszłości RudiStora

Witam,
Być może zainteresuje Szanownych Kolegów wczesna twórczość RudiStora, skierowana do majsterkowiczów DIY. Wydruki, z których zrobiłem skany pochodzą sprzed 3 lat. Z niewiadomych przyczyn strona została przebudowana i owe projekty zniknęły - a szkoda. Tak czy owak zamieszczam projekt wzmacniacza słuchawkowego AR3. Wszelkie komentarze mile widziane.

I jeszcze zasilacz + dane techniczne.

"Wszelkie komentarze mile widziane."Tak..., wiele osób nietechnicznych, osób zapatrzonych w magazyny dotyczące audio, ewentualnie osób kierujących się setkami /sprzecznych często ze sobą/ opinii jak i wielu DIY owców - osób przekonanych często o swej nieomylności podpartej stertą przerzuconych różnorodnych rozwiązań jak i sprzętów audio - podpartych branżowymi review  rodem z kosmosu- zdziwiłoby się bardzo w jak łatwy sposób można uzyskać dźwięk bardzo wysokiej klasy. Układ, którego używam prywatnie, jest wciąż ten sam. Pomimo kilku takich samych konstrukcji z wykorzystaniem różnych elementów - nie zmieniłem w układzie nic /no może z wyjątkiem rozwiązania układu stabilizacji/. Zaczęło się od pozłacanych tranzystorów w metalowych obudowach /ktoś wie o czym teraz piszę? ;), skończyło się na tranzystorach używanych w urządzeniach mających bezpośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa człowieka /bardzo wysoka niezawodność/ - to odnośnie tranzystorów 2N355 użytych w konstrukcji wg RudiStore.Może wreszcie w przyszłym tygodniu rozpocznę prace nad nową obudową - teraz mam polerowane, drążone, bejcowane, woskowane na gorąco lite drewno z oddzielnym zasilaczem tzw. "wtyczkowym" o odpowiedniej mocy. Tym razem jednak dla odmiany będzie obudowa metalowa - o nieco odmiennym kształcie z zintegrowanym zasilaczem sieciowym, lecz sam układ pozostaje ten sam - od blisko 9 lat.
Dlaczego to napisałem?Ponieważ mój układ na pierwszy rzut oka /na pierwszy/ jest zbliżony do układu RudiStore przedstawionego przez NE5532.Mój jest całkowicie bezszumny, zero brumu, jest neutralny, choć czuć wpływ pracy w klasie A. Dźwięk pozostaje precyzyjny, lecz brzmi "naturalnie" - bez uczucia "chłodu" a nawet szumu niektórych scalonych końcówek mocy czy wzmacniaczy operacyjnych. Namęczyłem się jedynie z doborem niskoszumnego potencjometru...Wielogodzinny odsłuch na nim nie męczy - chyba że na siłę słucham muzyki której nie cierpię... Wyrównana barwa w całym zakresie głośności.Fantastycznie słucha się skrzypiec, głosu. Wybrzmiewanie talerzy - heh ! Zero zapiaszczenia itp. Bas schodzi bardzo nisko, bez oznak osłabienia/zniekształceń.Najczęściej steruję nim 24 ohm. Prąd/punkty pracy ustawiłem na takim poziomie, przy którym uzyskana max głośność na 24 ohm - ustawiona jest w punkcie, którego nie chciałbym przekroczyć. Posiadam też słuchawki 32 ohm, o bardzo płaskiej charakterystyce i bardzo wysokiej czułości - tutaj uzyskana max głośność dochodzi do mojego progu bólu - bas, max ciśnienie na niskich jest wprost porażające.
Uzyskiwana jakość jest wprost proporcjonalna do jakości źródła sygnału i do jakości realizacji płyty.  To czasem jest problem - słychać wszelkie niedociągnięcia - lub co najlepsze - słychać wszelkie zamiary realizatorskie.
Oczywiście na uzyskany dźwięk wpływ mają posiadane przez nas słuchawki.Układ Rudiego podany wyżej przez NE5532 będzie posiadał mniejszą stabilność z uwagi na sposób polaryzacji, do tego koniecznie zmian wymaga zasilacz, tranzystory do wymiany, kilka dodatkowych zmian i zakończyć ustaleniem punktu pracy/max stopnia uzyskanej głośności.Układ po naniesieniu poprawek przeznaczony jest dla ludzi:1. Odważnych - będzie słychać wszelkie niedociągnięcia realizatorskie.2. Dla ludzi pragnących czystego, naturalnego dźwięku. Tutaj na wierzch wychodzą wszelkie zamysły realizatorskie.Pomimo pracy w klasie A - nie występuje zjawisko "misiowatości" i nadmiaru ciepła.
Dźwięk jest precyzyjny a wielogodzinne odsłuchy nie męczą. Daje radość ze słuchania.
Wzmacniacz pozwala uzyskać efekt trójwymiarowości przekazu oraz efekt "zniknięcia" słuchawek - przynajmniej na słuchawkach o budowie "supra-aural"Wniosek ?-budować. Układ daje radość ze słuchaniaGabriel
 ^..^   ^..^   ^..^

Patrzę jeszcze na ten schemat AR3 i podobnie jak w większości wzmaków słuchawkowych - bezpiecznika brak... No może jeszcze wzmocnienie napięciowe jest... lekko za duże.. ^..^   ^..^   ^..^

Macie racje takie proste układy, z dobrze trafionym doberem punktów pracy/tranzystorami, grąją zaskakująco dobrze wbrew spojrzeniu inżynierskiemu;]......druga zaleta takich układów to że można złożyć na pająku, i pobawić się w modyfikacje.(2x 2n3055 w układzie darlingtona -naprawde dziwne;))
Sam mam 2 preampy(wprawdzie nie słuchawkowe) ale o bardzo prostej konstrukcji- jeden uwspólczesniona kopia NS10 drugi Dispre 2 (tylko na japońskich tranzystorach) oba grają bardzo dobrze- ogólnie polecam jak ktoś  szuka bardzo dobrze grającego preampa ale nie lampowego:)

Czy moglibyśmy przejść do konkretów - jakie tranzystory proponujesz? Czy mógłbyś narysować szkic tego o czym piszesz, byłbym bardzo wdzięczny.

>>NE5532Układ AR3 pracuje w klasie A, stąd jest mniej wrażliwy na jakość zasilania, warto jednak zmienić ten zasilacz z filtrowaniem RC na coś stabilizowanego o odpowiedniej wydajności prądowej. Warto sprawdzić jak na brzmienie układu wpłynie zmniejszenie wzmocnienia  przy BC109 - 40dB to dużo, po usunięciu rezystora R2 i kondensatora 50 mikro wzmocnienie spadnie, zmniejszą się również zniekształcenia wprowadzane przez ten stopień /strzelam, że do około 0,3 procent/
Zmniejszenie wzmocnienia można też osiągnąć poprzez zwiększenie wartości rezystora R2.R13 służy rozładowaniu się wyjściowego kondensatora separującego w momencie gdy układ nie jest obciążony słuchawkami, zapobiega on "strzałowi" w momencie wpięcia słuchawek /słuchawki również chroni przed zbyt dużym impulsem/ Zamiast 100 kilo lepiej wstawić coś o mniejszej wartości. Tranzystor BC109 można zamienić na 2N2222 czy BC549 - nie wstawiać grupy wzmocnienia C. Wstawiając inny typ niż 2N3055 trzeba pamiętać o max mocy strat dla tranzystora - w AR3 musimy zapewnić im spory radiator. Dobierając polaryzację stopnia końcowego należy ustawić na emiterze T3 około 0,5 nap. na kolektorze.Tranzystory na podmiankę 2N3055 -> np. TIP142, TIP147 - jednak tutaj trzeba pamiętać, że TIP142 czy TIP147 - już jest tranzystorem typu darlington...***Zamiast takiego sposobu polaryzacji /pary darlington/ jaką zastosował w AR3 Rudi - lepszym wyjściem będzie zrobienie polaryzacji tranzystora wyjściowego jak na przykładzie wzmaka na pierwszym obrazku. Można go też delikatnie podkręcić na mocy wymieniając tranzystor wyjściowy na coś mocniejszego i dobierając punkt pracy...Na BC547 C będzie miał na pewno tendencję do przesterowań, stąd lepiej wstawić trany w grupie B.Na drugim rysunku moja propozycja /odmienna od mojego prywatnego wzmaka/, jest to rozwinięcie poprzedników -> będzie stabilniejszy.Stopień napięciowy ustawić na wzmocnienie napięciowe o wartości max 10x, tym samym w kolektor tranzystora można wstawić rezystor o niewielkiej wartości rezystancji - powiedzmy 4,7k - tym samym będzie on w stanie dostarczyć dostatecznie duży prąd do wzmacniacza pradowego, by na słuchawkach uzyskać wystarczającą moc. Nie musi to być 2W/kanał... ;)W emiterze tranzystora wyjściowego rezystor o wartości max kilkaset ohm. I znowu warunki pracy tego wzmaka należy dobrać w taki sposób, by napięcie /składowa stała / na emiterze tranzystora wyjściowego wynosiło 0,5 napięcia zasilania. Tranzystory? - pierwszy niskoszumny - BC550, wyjściowy - np. BD139
 ^..^   ^..^   ^..^
http://www.zen22142.zen.co.uk/Circuits/Audio/headphone.gif

No więc  w kwesti tranzystorów ktoś mnie ubiegł:)...pierwszy w układzie dalingtona BC550 lub japoniec 2sc2240/2sc1815(ogólnie japońskie tranzytory grają lepiej, oczywiscie orgynalne), drugi BD139, lub japoniec 2sc4793........można też zamiast darlingtona spróbować konfiguracji Sziklai, która wbrew niektórym opiniom nie jest "sztuczna i nienaturalna" gdy pracuje w klasie A ( w klasie AB się zgodzę - bo trzeba kompensować by uzyskać stabilność) ima soniczną jaki i mierzalną przewagę nad darlingtonem.
 Dispre(pisząc prosty - miałem na myśli że jest pozbawiony typwych obecnie topologii tj źródeł/luster prądowych  i ma bardzo płytkie globalne sprzęzenie zwrotne)-jakby ustawić wiekszy prąd biasu na końcówce to słuchawki by pociągnął swobodnie.....wymaga dobrego sparowania tranzystorów, ale BCki są tanie:)
http://web.telecom.cz/macura/schema.pdf

A codo NS10(też nie jest preampem słuchawkowym) to trochę dłużej potrwa zanim znajde schemat bo było sporo wersji

>>NE5532Może w ten sposób...Podejżewam, że sprawdzi się dobrze jako wzmak do słuchawek o impedancji 400 ohm... Próbowałem go może z 6 lat temu, nie pamiętam jak gra ;)Zmieniając wartość rezystora oznaczonego początkowo jako 680 kilo ohm w zależności od przyjętego napięcia zasilającego, ustawić napięcie na emiterze BD139 w wysokośći połowy napięcia zasilającego.Wzmocnienie napięciowe - blisko 20x   ^..^   ^..^   ^..^

Jeszcze jeden...Pochodzi z MDS 502Zasilanie 12V, zamiast 2x BC238 - 2x BC548 itp... ^..^   ^..^   ^..^

A gdyby ktoś się już pogubił - wszystkie przykłady powyżej są w temacie i stylu RudiStora AR3.Heh ;) ^..^   ^..^   ^..^

ERRATA: "Podejżewam" ->> Podejrzewam...Dobrej nocy... ^..^   ^..^   ^..^

Osobiście do wszelakich wynalazków w klasie A używam mosfetów IRF610/9610.
Jakich spróbowac podobnych japońców (w miarę dostępnych) ?

I pytanie. Jak sądzicie: czy  Rudi celowo nie robił zasilania regulowanego i potraktował go jak mocarną końcówkę mocy?

I w związku z tym pytanie ogólne: warto do słuchawkowców robic regulację napięcia?
Sam stosuję regulowane- (małe szumy).

To zależy od topologii układowej i klasy w jakiej pracuje dany układ. Jeżeli w klasie AB i jest zasilany symetrycznie to wystarczą duże elektrolity i szybkie diody. Inaczej jest z zasilaniem niesymetrycznym, tutaj stabilizacja napięcia wydaje się wymogiem, choć Rudistor wolał dać pasywne ogniwa CRC, co może być celowym zabiegiem zmiękczającym brzmienie tego wzmacniacza.